«Құқық үстемдігі шынайы өмірде жүзеге асуы тиіс»

Заңгер Жандос Тұяқовтың айтуынша, құқық бұзушылыққа нөлдік төзімділікті сақтау аса маңызды. Себебі кез келген құқық бұзушылыққа, оның ішінде ұсақ тәртіп бұзушылықтарға да бейтарап қарамау қажет.

«Бұл қағидат алғаш рет АҚШ-та қалыптасып, кейін Еуропа елдерінде енгізілді. Қазіргі таңда ол көптеген мемлекеттерде құқықтық мәдениетті арттырудың тиімді тетігі ретінде қолданылады.

Нөлдік төзімділік қағидаты қоғамда тәртіп пен заңға құрметті қалыптастыруға бағытталған. Яғни, қоғамдық тыныштықты бұзу, жол ережесін сақтамау, қоғамдық орындарда мәдениетсіздік таныту сияқты ұсақ құқық бұзушылықтар ескерусіз қалмауы тиіс. Өйткені мұндай ұсақ тәртіпсіздіктердің алдын алмаса, олар үлкен құқық бұзушылықтарға ұласуы мүмкін.

Бұл қағидатты жүзеге асыру үшін тек құқық қорғау органдары ғана емес, бүкіл қоғам атсалысуы қажет. Қоғам мүшелері заң бұзушылықты көре тұра үндемей қалмай, мәдениетті түрде ескерту жасай білуі тиіс. Бұл – азаматтық белсенділіктің көрінісі. Дегенмен мұндай әрекеттер кей жағдайда адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін. Себебі әр адамның мінезі мен реакциясы әртүрлі. Сондықтан қоғамдық жауапкершілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін заңдық тетіктер қажет.

Әділетті, бірақ қатаң әрі бірізді заң талаптары орнауы тиіс. Мысалы, бүгінде «Сергек» жүйесі жол ережесін сақтау мәдениетін қалыптастыруға оң ықпалын тигізіп отыр. Бұл да құқық бұзушылыққа төзбеушілік қағидатының көрінісі.

Алайда заңның бәріне бірдей қолданылмауы қоғамдағы сенім дағдарысын туғызады. Бірдей құқық бұзушылық жасаған екі адамның бірі жазасыз қалып, екіншісі қатаң жазаға тартылса, халықтың заңға деген сенімі әлсірейді. Мұндай жағдайлардың алдын алу үшін судьялар мен тергеушілердің шынайы тәуелсіздігі қамтамасыз етілуі қажет. Заңда бұл тәуелсіздік көрсетілгенімен, шынайы өмірде оның толық жүзеге аспай жатқаны – менің тәжірибемде кездесіп қалады.

Құқық үстемдігі қағидаты тек қағаз жүзінде емес, нақты өмірде жүзеге асуы керек. Заң баршаға бірдей жұмыс істеуі қажет. Бұл бағытта әлі де ауқымды жұмыстар атқарылуы тиіс», – дейді ол.