«Мемлекеттік меншік азаймай, жемқорлық тыйылмайды»

Экономист Сапарбай Жобаевтың айтуынша, сыбайлас жемқорлықтың басты себебі – мемлекеттік меншіктің шамадан тыс көп болуы. Сондықтан елде жемқорлықты азайту үшін ірі компанияларды жекеменшікке беру қажет.

«Ашығын айтқанда, жемқорлық ең көп кездесетін сала – мемлекеттік меншік. Біз әкімдерге, министрлерге және депутаттарға шамадан тыс құқық беріп қойдық. Шенеунік игерілетін қаржы немесе бағалы мүлік өзінікі емес екенін біле тұра, қызметтен кетпей тұрып одан пайда табуға ұмтылады. Сол себепті өркениетті елдерде мемлекеттік меншік көлемі өте аз.

Мысалы, Қытайда мемлекеттік меншік 22–25 пайызды құраса, біздің елде бұл көрсеткіш 55–60 пайызға жетеді. «Самұрық-Қазына», «Қазақстан темір жолы», «ҚазМұнайГаз» сияқты ірі компаниялардың барлығы – мемлекеттік меншікте. Мұндай жағдайда жемқорлықпен күрес нәтижесіз болады. Яғни, мемлекеттік меншік азаймай, жемқорлық тыйылмайды.

Қадағалаушы және тексеруші ұйымдардың өзі жемқорлықты азайтпай, керісінше күшейтіп отыр. Мысалы, жуырда ҰҚК-ге қосылған Антикор мен Қаржылық мониторинг агенттігінің ішінде орын алған жемқорлық қарапайым жемқорлықтан да асып түсті. Сондықтан ең алдымен мемлекеттік меншікті қысқарту қажет. Бұл – экономикалық саясаттың негізгі бағыты болуы тиіс.

Жемқорлықтың тағы бір ошағы – жер мәселесі. Жерді диқандар мен шаруаларға жекеменшікке бермей отырғанымыз ауылдағы жемқорлықты өршітті. Менің ойымша, жер жекеменшікке берілмейінше, жемқорлықтан құтылу мүмкін емес. Жерді мемлекеттік меншікте ұстап отырғандықтан, ауыл тұрғындары мал ұстай алмай, қалаға көшуге мәжбүр. Ал әкімдер мен олигархтар жерден айырылғысы келмейді.

Қалай да жерді сатып, пайда табуға тырысады. Ал біздің «патриоттар» мен өзін «оппозиция» деп атайтын азаматтар жерді сатуға қарсы шыққанымен, іс жүзінде олигархтардың мүддесін қорғап отыр. «Жерді жекеменшікке береміз» дегенде, олар жастарды көшеге шығарып, жерді әкімдердің қолында қалдырды. Соның салдарынан ауылдағы жемқорлықтан да құтыла алмай отырмыз», – дейді ол.